Z pewnością spotkaliście się z roślinami doniczkowymi, przy których pojawiło się określenie antysmogowe. Zanieczyszczenie powietrza jest teraz dużym problemem, a hasło smog i poziom smogu towarzyszy nam każdego zimowego dnia, kiedy piece grzewcze hulają na całego, wysyłając w przestworza tony syfu. Zdarza się, że np. taki Wrocław jest w światowej czołówce pod względem poziomu smogu. No nie ma się czym chwalić…

---

cały ten smog

Czy w takim razie wystarczy, że postawimy w swoim domu odpowiednie rośliny i będziemy mieć powietrze wolne od zanieczyszczeń? Czy rośliny są w stanie go usunąć, wchłonąć, zneutralizować? I czym właściwie jest smog?

SMOG > cytując Encyklopedię PWN [ang. smoke ‘dym’, fog ‘mgła’], jest to mgła zawierająca zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego. Smog tworzą zanieczyszczenia pierwotne (pyły, gazy i pary emitowane przez zakłady przemysłowe, energetyczne, silniki spalinowe pojazdów mechanicznych itp.) i produkty ich fotochemicznych i chemicznych przemian zachodzących w warunkach inwersji temperatury* podczas bezwietrznej pogody; powstawaniu smogu sprzyja położenie zagrożonych nim obszarów w obniżeniach.

* inwersja to wzrost temperatury wraz z wysokością, a jej obecność blokuje mieszanie się powietrza w pionie

Smog jest to więc po prostu mieszanką zanieczyszczeń, występujących pod postacią gazów, oparów, ale też pyłów o różnej frakcji, powstającą w miastach i utrzymującą się w nich przez dłuższy czas. Zanieczyszczenia tworzące smog to przede wszystkim efekty spalania paliw grzewczych oraz samochodowych. W domach natomiast mamy inną sytuacją. Oprócz tego, że wnika do nich również powietrze z zewnątrz, to w nich samych jest mnóstwo dodatkowych źródeł emitujących różne zanieczyszczenia.

Czy rośliny doniczkowe są w stanie zneutralizować smog i czy słusznie producenci używają określenia antysmogowe? Według mnie to zwykły chwyt marketingowy, co nie zmienia faktu, że rośliny potrafią doskonale poprawić jakość powietrza w naszych domach! Badania nad właściwościami oczyszczającymi roślin biorą pod lupę głównie zanieczyszczenia występujące w pomieszczeniach, a których źródła poznasz w dalszej części artykułu.

---

domowe zanieczyszczenia

Rośliny doniczkowe są w stanie wchłonąć i zneutralizować wiele zanieczyszczeń w naszej przestrzeni mieszkalnej. Zanieczyszczeń, które niestety sami, często nieświadomie, wprowadzamy do naszego życia…

Jakie rodzaje zanieczyszczeń nam zagrażają? W domach i mieszkaniach spotykamy trzy podstawowe:

1. CHEMICZNE

2. ELEKTROMAGNETYCZNE

3. BIOLOGICZNE

1. ZANIECZYSZCZENIA CHEMICZNE

pochodzą z przeróżnych rzeczy, które wprowadzamy do domów. Środki do sprzątania, kosmetyki, ubrania, meble, materiały budowlane, tworzywa sztuczne… Wszystkie one mogą uwalniać do powietrza szkodliwe cząsteczki, nazywane LOTNYMI ZWIĄZKAMI ORGANICZNYMI, w skrócie LZO. Wydzielane są między innymi pod wpływem wilgoci i temperatury, a skumulowane we wnętrzach mogą prowadzić do wielu niepokojących objawów chorobowych. Problem jest na tyle poważny, że zyskał już swoją nazwę, czyli syndrom chorego budynku.

LZO dzielą się na trzy grupy:

A > substancje najgroźniejsze, nadzwyczajnie wysokiego ryzyka, m.in.: tlenek węgla, aldehyd octowy, benzen, ołów, formaldehyd, kadm, ftalany

B > substancje bardzo wysokiego ryzyka, m.in.: miedź, kobalt, chlor,

C > substancje wysokiego ryzyka

2. ZANIECZYSZCZENIA ELEKTROMAGNETYCZNE

to coś, z czego bardzo wiele osób nie zdaje sobie w ogóle sprawy, gdyż nie jest to typowe zanieczyszczenie. Urządzenia, z których korzystamy w gospodarstwie domowym, mogą emitować szkodliwe w różnym stopniu fale elektromagnetyczne. Dlatego tak istotne jest, aby w sypialniach nie otaczać się niepotrzebnym sprzętem, a także wyłączać nieużywane urządzenia gospodarstwa domowego.

3. ZANIECZYSZCZENIA BIOLOGICZNE

to nic innego jak drobne biologiczne resztki, których sami jesteśmy źródłem. My oraz nasze domowe zwierzaki ;)

---

źródła zanieczyszczeń

Powietrze w naszych domach i mieszkaniach zanieczyszczamy według pewnego schematu i na każdym etapie możemy podjąć decyzję, czy coś z tym robimy czy nie. Najpierw podczas budowy zaczynamy od materiałów budowlanych, które są bardzo poważnym emiterem zanieczyszczeń chemicznych. Farby, kleje, lakiery, rozpuszczalniki, materiały izolacyjne, panele i wykładziny z tworzyw sztucznych, wszystkie one mogą być źródłem LZO, dlatego warto sprawdzać certyfikaty oraz atesty i nie kierować się tylko najniższą ceną. Zwykle jest tak, że materiały posiadające atesty będą droższe, ponieważ ich produkcja oraz badania nad bezpieczeństwem mają na nią znaczący wpływ. Ale czy na własnym zdrowiu powinniśmy oszczędzać?

Kolejnym etapem jest urządzanie domu, kiedy kupujemy meble oraz całe potrzebne wyposażenie. Tutaj również wprowadzamy mnóstwo przetworzonych materiałów, mebli z płyt przesączonych klejami, pokrytych sztucznymi laminatami, na podłogach kładziemy dywany z włókien sztucznych i kupujemy mnóstwo sprzętu elektrycznego ułatwiającego życie.

Kiedy już się urządzimy, do domu wkraczają elementy dekoracyjne, ubrania, kosmetyki i środki czystości. Ciężko w to uwierzyć, ale one też mogą być źródłem zanieczyszczeń, szczególnie te ostatnie.

---

co potrafią rośliny?

I tutaj dochodzimy do sedna sprawy, czyli do tego, co mogą dla nas zrobić rośliny, żeby powietrze w naszych domach było bardziej przyjazne. Okazuje się, że mogą zrobić naprawdę dużo!

Badania nad umiejętnościami roślin do neutralizowania pewnych zanieczyszczeń w zamkniętych pomieszczeniach zapoczątkowała NASA w latach 70-tych XX wieku, kiedy na jej zlecenie amerykański naukowiec Bill Wolverton zaczął analizować skład powietrza załogowych statków kosmicznych. Badania nad wpływem roślin na to środowisko odbywały się w warunkach laboratoryjnych, co znaczy że w hermetycznie zamkniętym pudełku umieszczano roślinę i wprowadzano określone zanieczyszczenia. Następnie przez 24h mierzono zmieniające się parametry powietrza. W roku 1989, na podstawie badań Wolvertona powstała lista roślin, które są w stanie poradzić sobie z określonymi zanieczyszczeniami i tym samym pozytywnie wpłynąć na stan powietrza. Później temat biooczyszczania za pomocą roślin doniczkowych powietrza we wnętrzach badany był wielokrotnie, w różnych krajach i przez rozmaitych naukowców, jednak te pierwsze badania są nadal uważanie za istotny wyznacznik.

Na czy polega BIOOCZYSZCZANIE za pomocą roślin domowych?

> Pierwszą rzeczą, jaką robią dla nas rośliny jest przekształcanie dwutlenku węgla w tlen w procesie fotosyntezy. Niektóre gatunki robią to również w nocy, dlatego są szczególnie zalecane do sypialni.

> Drugi bonus, jaki dostajemy od roślin to transpiracja, czyli po prostu pocenie się roślin. W wyniku tego procesu wzrasta wilgotność w pomieszczeniach, co możemy docenić szczególnie zimą, kiedy mamy we wnętrzach szczególnie suche powietrze.

> Trzecia wyjątkowa umiejętność roślin to wyłapywanie z powietrza toksycznych związków i rozkładanie ich na drodze metabolicznej lub magazynowanie we własnych tkankach.

Nie ma niestety wiarygodnego miernika, ile roślin powinno być w pomieszczeniu, aby skutecznie poprawiły stan powietrza. Wynika to z faktu, że jest zbyt wiele zmiennych kształtujących warunki w domach, aby móc tutaj wyciągnąć miarodajną średnią. Ja Wam polecam, aby roślin było dużo, ale z pewnym umiarem. Czyli nie jedna paprotka na regale, ale też nie dziki gąszcz, jeżeli widzicie że np. za bardzo podnoszą one wilgotność w pokoju. Kolejnym aspektem jest też nocna faza fotosyntezy, kiedy to rośliny pobierają tlen, a wydalają dwutlenek węgla. Nie są to bardzo duże ilości, ale przy masie roślin mogą mieć jakiś wpływ na komfort snu. Do sypialni warto więc wybierać gatunki o tzw. odwróconej fotosyntezie, czyli takie, które również nocą dotleniają powietrze. Zaliczamy tutaj następujące rośliny:

• Aloes Aloe vera
  
• Grubosz drzewiasty Crassula
  
• Sansewiera gwinejska Sanseviera
  
• Storczyk Phalaenopsis
  
• Skrzydłokwiat Spathiphyllum
  
• Szlumbergera Schlumbergera kautskyi
  

---

polecane gatunki

Zanieczyszczenia chemiczne, które pojawiają się w naszych domach, znajdują się jak już wspomniałam w wielu elementach naszego codziennego życia:

• formaldehyd > kosmetyki, m.in. szampony i żele pod prysznic (pełni rolę konserwanta), płyty wiórowe, kleje do wykładzin, wełna szklana, żywice, farby, wykładziny, lakiery do parkietu, tapety, dym papierosowy, spaliny kotłów gazowych
• benzen (silne działanie rakotwórcze) > farby, tworzywa sztuczne, włókna syntetyczne, środki czystości, paliwo, dym papierosowy, leki, pestycydy
• amoniak > farby do włosów, środki czystości, nawozy, woski do podłóg
• ksylen (pochodna benzenu) > materiały drukarskie, gumy, farby, spaliny, dym papierosowy
• toluen > detergenty, perfumy, tworzywa sztuczne

Na podstawie badań zapoczątkowanych przez Wolvertona powstała lista roślin, które mogą szczególnie przyczynić się do oczyszczenia powietrza w budynkach. Wszystkie te gatunki są u nas łatwe do kupienia w sklepach z roślinami, a nawet marketach budowlanych, dlatego każdy może wprowadzić je do swojego domu. Jako posiadaczka wszędobylskiego kota, przy roślinach umieściłam też informację, czy dany gatunek jest bezpieczny :)

---

1. Anturium***Anthurium andreanum > pochłania amoniak i ksylen / roślina trująca

2. Areka***Chrysalidocarpus lutescens > usuwa ksylen i formaldehyd / roślina bezpieczna

3. Bluszcz***Hedera helix > skutecznie pochłania formaldehyd, ale również toluen, benzen, ksylen i trichloroten / roślina trująca

4. Chamedora wytworna***Chamedora elegans > pochłania formaldechyd, ksylen, amoniak, / roślina bezpieczna

5. Chryzantema***Chrysanthemum x morifolium > pochłania wiele toksyn, m.in. formaldehyd, benzen i amoniak / roślina trująca

6. Daktylowiec niski***Phoenix roebelenii > skutecznie usuwa formaldehyd i ksylen

7. Dracena deremeńska***Dracaena deremensis > pochłania formaldehyd i toluen, a także trichloroeten, benzen i ksylen / roślina trująca

8. Dracena obrzeżona***Dracaena marginata > usuwa formaldehyd, trichloroeten, ksylen, benzen i toluen / roślina trująca

9. Epipremnum złociste***Scindapsus aureus > pochłania formaldechyd, toluen, benzen i heksan, a także tlenek węgla / roślina trująca

10. Figowiec Benjamina**Ficus benjamina > usuwa formaldechyd, ksylen i amoniak / roślina silnie trująca

11. Filodendron czerwieniejący***Philodendron erubescens ‘Red Emerald’ > pochłania formaldehyd i w mniejszym stopniu trichloroetan / roślina trująca

12. Gerbera***Gerbera jamesonii > skutecznie usuwa benzen, trichloroeten, formaldehyd i toluen / roślina trująca

13. Palma bambusowa***Chamaedorea seifrizii > eliminuje benzen, formaldehyd, ksylen i trichloroeten / roślina bezpieczna

14. Palma biczowa***Rhapis excelsa > najlepiej ze wszystkich radzi sobie z amoniakiem, pochłania też formaldehyd i ksylen / roślina bezpieczna

15. Paprotka***Nephrolepis exaltata ‘Bostoniensis’ > najlepsza w usuwaniu formaldehydu i ksylenu / roślina bezpieczna

16. Skrzydłokwiat***Spathiphyllum > usuwa trichloroeten, ale także w mniejszym stopniu benzen, ksylen, formaldehyd i amoniak / roślina silnie trująca

17. Zielistka*** Chlorophytum comosum > doskonale pochłania toluen i tlenek węgla, a także ksylen i formaldehyd / roślina bezpieczna

18. Zroślicha** Syngonium podophyllum > usuwa ksylen / roślina bezpieczna

** dobra ogólna moc oczyszczająca ***bardzo dobra ogólna moc oczyszczająca

---

co jeszcze?

Udekorowanie mieszkania dużą ilością roślin z powyższej listy będzie bardzo dobrym posunięciem, jeżeli zależy Ci na życiu w jak najzdrowszych warunkach. A na pewno Ci zależy :) Ale co jeszcze możesz zrobić, żeby powietrze było czyste?

• wybieraj materiały naturalne, unikaj nadmiaru tworzyw sztucznych i materiałów budowlanych bez atestów
• nigdy (!) nie używaj we wnętrzach farb i lakierów przeznaczonych do użytku na zewnątrz, np. impregnatów do drewna
•  codziennie wietrz mieszkanie
• zrezygnuj ze sztucznych zapachów do odświeżania wnętrz i zastąp je kominkami do podgrzewania naturalnych olejków zapachowych
• stosuj naturalne sposoby na domowe porządki (ekoprodukty, woda z octem, soda oczyszczona itp.), do podłóg używaj naturalnych wosków
• MINIMALIZM sprzyja zdrowej przestrzeni mieszkalnej – postaraj się usunąć z niej wszystkie niepotrzebne elementy, a w szczególności urządzenia elektryczne
• jeżeli palisz, nie rób tego w domu i wychodź na zewnątrz (dzięki temu będziesz też mniej palić i może uda się rzucić ;)
• dbaj o sprawną wentylację pomieszczeń

---

Wracając do tematu tego artykułu, używanie określenia roślina antysmogowa jest wg mnie chwytem marketingowym/skrótem myślowym, w czasach kiedy smog jest poważnym problemem. Po pierwsze dlatego, że smog zgodnie z przytoczoną na początku definicją, występuje na zewnątrz (oczywiście zanieczyszczenia dostają się też do domów), a po drugie dlatego, że rośliny potrafią znacznie więcej ;) Lepszym określeniem będzie roślina oczyszczająca powietrze, ponieważ na pewno będzie pochłaniać zanieczyszczenia, które dostaną się do nas z zewnątrz, ale też oczyści powietrze z wielu innych, które źródła znajdują się w domu. Lekarstwem na smog, oprócz zmniejszenia emisji zanieczyszczeń, są DRZEWA rosnące w miastach. Im więcej drzew, tym powietrze bardziej dotlenione, nawilżone i ochłodzone. Roślinność w mieście powinna być traktowana jak najdelikatniejszy skarb, a nie jak przeszkoda na drodze deweloperów!

Wiedząc jak wiele potrafią rośliny, nie pozostaje nam nic innego, jak zacząć budować swoją własną urban jungle :)

---

bibliografia: Ariane Boixiere-Asseray „Rośliny oczyszczające powietrze”